Φωτογραφίες: Γιώργος Μποζούρης
Σε ένα σιδεράδικο στα Γιάννενα φτιάχνονται εδώ και σχεδόν 100 χρόνια χειροποίητα μαχαίρια, που είναι αληθινά κομψοτεχνήματα.
Στην παλιά εργατική συνοικία των σιδεράδων στα Γιάννενα, στην οδό Ζάππα, κοντά στην είσοδο του Κάστρου, ένα σιδεράδικο στέκει ακόμα στην ίδια θέση εδώ και 87 χρόνια, ίδιο αλλά όχι απαράλλαχτο. Ανήκει πια στην τρίτη γενιά, τη Ράνια Πιτένη και τον σύζυγό της, Βαγγέλη Γκόγκο, οι οποίοι αποφάσισαν να συνεχίσουν την οικογενειακή επιχείρηση, μπολιάζοντάς τη με φρέσκες ιδέες, και να αναβιώσουν μια τέχνη παλιά όσο και ο χρόνος, αυτή της κατασκευής χειροποίητων μαχαιριών.
«Τέλης Γιάννενα» γράφει η ταμπέλα του εργαστηρίου, που πήρε το όνομά του από τον ιδρυτή του, Αριστοτέλη Πιτένη, παππού της Ράνιας. Βλάχος εκ Σαμαρίνας, εγκαταστάθηκε στην πόλη το 1933 και άνοιξε το σιδηρουργείο του. Μαχαιροποιός με μεγάλη δεξιοτεχνία, απέκτησε ιδιαίτερη φήμη για τους σουγιάδες και τα μαχαίρια σφαγής του. Η επιχείρηση πέρασε έπειτα στον πρωτότοκο γιο του, τον Αδαμάντιο Πιτένη. Επί των ημερών του η αγορά κατακλύστηκε από βιομηχανικά μαχαίρια και οι μικρές οικογενειακές βιοτεχνίες παρήκμασαν. Ο ίδιος κατάφερε να επιβιώσει στρεφόμενος στα γεωργικά και κτηνοτροφικά εργαλεία, τα σκεπάρνια, τα τσεκούρια και κυρίως τα ψαλίδια κουράς αιγοπροβάτων, για τα οποία υπήρχε ακόμα τεράστια ζήτηση. Στο ζενίθ της παραγωγής τον βοηθούσε και ο γαμπρός του, ο Βαγγέλης, ο οποίος είναι κατασκευαστής κουφωμάτων και στη μεταλλουργία βρήκε ένα χόμπι, μια δημιουργική και καλλιτεχνική διέξοδο.
Όταν ο Αδαμάντιος Πιτένης έφυγε από τη ζωή ξαφνικά το 2016, η κόρη του, Ράνια, και ο Βαγγέλης κλήθηκαν πολύ γρήγορα και εν βρασμώ να πάρουν μια απόφαση. Θα έκλειναν την επιχείρηση; Αποφάσισαν να συνεχίσουν, αλλά με δικούς τους όρους, και ρίχτηκαν στη δουλειά επιθετικά, με κέφι και ιδέες. Με έναν φίλο τους βιομηχανικό σχεδιαστή έβγαλαν ένα πρώτο σχέδιο μαχαιριού, βασισμένο στο παλιό μαχαίρι σφαγής του Τέλη, και παράλληλα ανακαίνισαν μόνοι τους το παλιό σιδεράδικο της οδού Ζάππα με γούστο και σεβασμό στην ιστορία του, παραδίδοντας στην πόλη ένα κατάστημα-στολίδι, μοναδικό στο είδος του.
Ένα πωλητήριο που περισσότερο θυμίζει χώρο έκθεσης ντιζάιν αντικειμένων, με τα μαχαίρια τους τοποθετημένα με τάξη, αληθινά κομψοτεχνήματα, με λειτουργική όσο και αισθητική αξία. Ακριβώς απέναντι από το κατάστημα βρίσκεται το παλιό εργαστήριο με το τροχείο ακόμα στη θέση του, ζωντανό μνημείο της ιστορίας του δρόμου. Κι εκεί, όπως και στο μεγάλο εργαστήριό τους στην περιοχή του Περάματος λίγο έξω από τα Γιάννενα, ζωντανεύει πάλι η παλιά τέχνη και ο Βαγγέλης, σαν σύγχρονος Ήφαιστος, δουλεύει το μέταλλο στη φωτιά και στο αμόνι.
Τα μαχαίρια του είναι 100% χειροποίητα, από τη λάμα μέχρι τη λαβή όλα καμωμένα από το δικό του χέρι, και είναι συγκινητικά δείγματα μιας χαμένης εποχής και μιας χαμένης τέχνης. Ακόμα και το μέταλλο από το οποίο κατασκευάζονται είναι παλιός, παμπάλαιος ανθρακούχος χάλυβας που βρήκαν στην αποθήκη τους από την εποχή του παππού Τέλη. Τώρα ήρθε η ώρα να εκπληρώσει τον προορισμό του και, περνώντας κυριολεκτικά από τη φωτιά, να αναγεννηθεί, παίρνοντας σχήμα και μορφή. Μαχαίρια κοπής κρέατος, μαχαίρια τυριού, γενικής χρήσης, μικρά μπαλταδάκια και μπαλτάδες, όλα σφυρήλατα, πανέμορφα και θαυμαστά δείγματα της δουλειάς του Βαγγέλη, στέκουν στο κατάστημα στη σειρά.
Τα περισσότερα είναι «καπαρωμένα» ήδη, κάποια προορίζονται για το εξωτερικό, όπως Παρίσι και Βέλγιο. Λίγα από αυτά μπορείς να τα αγοράσεις επιτόπου. Δεν μιλάμε για φασόν παραγωγή ούτε στοκ. Το κατάστημα λειτουργεί ως επί το πλείστον με παραγγελίες. Μαχαίρια κοπής κρέατος του Τέλη έχει προμηθευτεί και η ταβέρνα του ξενοδοχείου «Four Seasons» στη Βουλιαγμένη.
Τέλης Γιάννενα, Ζάππα 1, Γιάννενα, Τ/26510-29.166, www.telisgiannena.gr